04--ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΚΑΝΤΑΡΖΗΣ
ΕΔΗΜΕΡΙΔΑ ΝΙΚΗΤΕΣ
Φάε, πίε και ευφραίνου
Δημοσιεύτηκε στις 8 Φεβρουαρίου
2011.
Περικοπή: Εκκλησιαστής 2:1-11
Δεν
πιστεύω ότι υπάρχει καλύτερος ερμηνευτής του βιβλίου του Εκκλησιαστή από το
Γούντυ Άλλεν. Στην τελευταία του ταινία ξεκινά με τον αφηγητή να απαγγέλει ένα
στίχο από το Μάκβεθ του Σαίξπηρ: «Μια σκιά που περπατάει είναι μόνο η ζωή: ένας
φτωχός θεατρίνος, που θορυβεί και σοβαρεύεται ένα δυο ώρες απάνω στη σκηνή, και
δεν ακούγεται πια. Είναι ένα παραμύθι, λόγια ενός τρελού, γεμάτα θόρυβο και
λύσσα, δίχως νόημα» (Σε μετάφραση του Κ. Καρθαίου, Σαίξπηρ, Ο Μάκβεθ, εκδόσεις
Πατάκης, Αθήνα 2003, σ. 113-114)
Η
ζωή: λόγια γεμάτα θόρυβο και λύσσα δίχως νόημα… Γιατί επειδή όπως μας
πληροφορεί ο τίτλος της ταινίας όλοι μας έχουμε ραντεβού με τον «ψηλό,
μελαχρινό ξένο». Δηλαδή, το θάνατο. Αυτό ακριβώς μας λέει κι ο Εκκλησιαστής. Η
ζωή αποδεικνύεται μάταια, μάλιστα «ματαιότης ματαιοτήτων» επειδή τα πάντα είναι
εφήμερα και παροδικά. Επειδή όλοι έχουμε ραντεβού με τον «ψηλό, μελαχρινό
ξένο». Όμως, όπως επίσης μας λέει το ίδιο βιβλίο στο 3:11, ο Θεός εκτός από την
αίσθηση της ματαιότητας, «μέσα στον άνθρωπο έβαλε την αίσθηση της αιωνιότητας»!
Αυτή είναι μία συγκλονιστική δήλωση. Είναι ένα ερμηνευτικό κλειδί όχι μόνο για
την κατανόηση του βιβλίου αλλά για την κατανόηση της ανθρώπινης ζωής. Έτσι από
τη μία ξέρουμε ότι έχουμε ένα αναπόφευκτο ραντεβού με τον «ψηλό, μελαχρινό
ξένο» αλλά από την άλλη ξέρουμε ότι πρέπει να υπάρχει και κάτι άλλο, πέρα και
έξω από αυτό. Ίσως κάποιο άλλα ραντεβού με κάποιον άλλον. Τι μπορεί να είναι
αυτό; Εδώ επιτρέψτε μου να επιστρέψω ξανά στο Γούντυ Άλλεν. Επειδή με τρόπο
αριστουργηματικό μας δείχνει ότι όλοι οι ήρωες της ταινίας του πιστεύουν ότι
αυτό που θα δώσει νόημα στη ζωή τους είναι το «ραντεβού με κάποιον ψηλό
μελαχρινό ξένο». Αν είσαι δυτικοευρωπαία ή Αμερικανίδα τότε ο ιδανικός άνδρας,
ο πρίγκιπας των ονείρων σου θα ήταν ακριβώς αυτό: «ένας ψηλός μελαχρινός
ξένος». Κάτι σαν τον Αντόνιο Μπαντέρας. Και στην πραγματικότητα αυτός ακριβώς
είναι ένας από τους πρωταγωνιστές. Επειδή ξέρεις ή για να ξορκίσεις το γεγονός
ότι θα συναντήσεις έναν «ψηλό, μελαχρινό ξένο» πιστεύεις ότι η λύση είναι να
ψάξεις να βρεις στη ζωή σου έναν «ψηλό, μελαχρινό ξένο». Κάτι που θα σου δώσει
νόημα. Κάτι που θα κάνει τη ζωή σου συναρπαστική. Κάτι που θα της δώσει αξία
ώστε να θέλεις να τη ζήσεις. Τι μπορεί να είναι αυτό; Το οτιδήποτε. Μία ακόμη
αναφορά στον Γούντυ Άλλεν και κλείνουμε μαζί του για σήμερα. Στην ταινία του
«Ότι σου κάτσει» (Στα Αγγλικά ‘Whatever Works’ – ότι πιάσει, ότι δουλέψει)
κλείνει με τον πρωταγωνιστή να στρέφει προς το ακροατήριο και να λέει, «απλά
πρέπει να βρεις όλη την απόλαυση που μπορείς, πρέπει να βρεις ό,τι πιάσει /
ό,τι δουλέψει». Και ακριβώς αυτό μας λέει στο δεύτερο κεφάλαιο ότι επιχείρησε
να κάνει ο Εκκλησιαστής. «Είπα λοιπόν στον εαυτό μου: ‘Εμπρός να δοκιμάσω τη
χαρά και να γνωρίσω την ευτυχία’» (2:1) Και παρακάτω στο εδ. 3, «Σκέφτηκα να
δοκιμάσω την ευχαρίστηση του κρασιού και να ζήσω όπως οι ανόητοι…»
Και
μετά από το εδ. 4 μέχρι το εδ. 9 εξηγεί το πώς. Καταλήγει με το συμπέρασμα στο
εδ. 10: ‘Δεν αποστέρησα τον εαυτό μου από καμία χαρά!’. Δοκίμασε λοιπόν να βρει
νόημα μέσα από ό,τι τέλος πάντων πιάσει. Μέσα από τη χαρά που κάτι θα μπορέσει
να του δώσει. Ποιο το αποτέλεσμα της επιδίωξής του; Ποιο το πρόβλημα της
επιδίωξής του; Ποια η εξήγηση του προβλήματος; Ποια η λύση του προβλήματος;
Ποιο
ήταν το αποτέλεσμα της επιδίωξής του;
Εδώ
ερχόμαστε αντιμέτωποι με μία ένταση. Έτσι από τη μία στο εδ. 10 έχουμε μία
θετική αποτίμηση της προσπάθειάς του για απόλαυση. Μας λέει λοιπόν πως μπόρεσε
«ό,τι επιθύμησαν τα μάτια μου να μην τους το αρνηθώ, δεν αποστέρησα τον εαυτό
μου από καμιά χαρά. Απολάμβανα το κάθε έργο μου, κι αυτό ήταν η αμοιβή μου για
όλους τους κόπους μου». Εδώ θέλω να δείτε ότι υπάρχει κατάφαση και
επιδοκιμασία. Με άλλα λόγια, δε λέει αυτό που συχνά ακούμε σε ομολογίες:
«Δοκίμασα τα πάντα αλλά πουθενά δεν έβρισκα απόλαυση». (Ιδιαίτερα εμείς που
μεγαλώσαμε μέσα στις εκκλησίες χωρίς να ζήσουμε τον κόσμο, πάντα είχαμε ένα
θέμα με αυτές τις ομολογίες…) Εδώ λέει ‘τα έκανα όλα και τα χάρηκα, τα
απόλαυσα’. Όμως, μας λέει στο εδ. 11 και εδώ είναι η ένταση, «όταν παρατήρησα
τα όσα είχα δημιουργήσει … κατέληξα πως όλα αυτά είναι επίσης ματαιότητα και
χίμαιρες, δεν ωφελούν σε τίποτα εδώ στη γη». ‘Τα απήλαυσα αλλά δε με
ικανοποίησαν. Τα χάρηκα αλλά δε με γέμισαν.
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
