ΕΦΗΝΕΡΙΔΑ ¨ΝΙΚΗΤΕΣ¨
του Παναγιώτη Κανταρτζή
Δεν είμαι μουσικός για να εξηγήσω την σχέση της jazz με τα spirituals. Θα σταθώ κυρίως στο μήνυμά τους το οποίο αντλούν από την χριστιανική αφήγηση όπως αυτή παρουσιάζεται στις σελίδες της Βίβλου. Αν και εξ αρχής η χριστιανική πίστη προσφέρθηκε στους σκλάβους, ήταν στις αρχές του 18ου αιώνα που ξεκίνησε μία συστηματική προσπάθεια εκχριστιανισμού τους.
Τα κίνητρα των λευκών αφεντάδων τους στην επιχείρηση αυτή ήταν προφανώς η αδρανοποίησή τους μέσα από μια πίστη που θα τους έστρεφε τα μάτια σε μια ελπίδα που κοιτάει στο μέλλον. Έτσι θα διασφάλιζαν την υποταγή τους και τη διατήρηση του στάτους κβο. Οι σκλάβοι αποδέχτηκαν με θέρμη τη νέα πίστη και σύντομα την εξέφρασαν με στίχο και την έντυσαν με μουσική και έτσι γεννήθηκαν τα spirituals. Πώς όμως τελικά αυτά λειτούργησαν; Υπάρχει η άποψη ότι διαμόρφωσαν μέσα στην ψυχή του σκλάβου έναν μηχανισμό «αντιστάθμισης». Δηλαδή κατάφερναν να εξουδετερώσουν τον πόνο του «εδώ και τώρα» μεταθέτοντας την προσδοκία για ευτυχία σε κάποια μελλοντική πραγματικότητα. Έτσι τους πρόσφεραν μια διέξοδο για να δραπετεύσουν από την σκληρή πραγματικότητα που βίωναν.
Θα υποστηρίξω ότι είχαν μια εντελώς διαφορετική λειτουργία. Κατάφεραν να βοηθήσουν τους σκλάβους να μην πέσουν στον λάκκο της απόγνωσης και του κυνισμού κρατώντας αναμμένη μέσα στο παρόν την φλόγα της ελπίδας. Πώς το έκαναν αυτό; Φέρνοντας το παρελθόν και το μέλλον μέσα στο παρόν. Διαστέλλοντάς το για να χωρά περισσότερα από αυτά που τα μάτια βλέπουν. Μπολιάζοντάς το τώρα με το πριν και το μετά. Έτσι, από την σκοπιά της χρονικότητας υπάρχουν δύο είδη spirituals.Το πρώτο στρέφεται προς το παρελθόν ενώ το δεύτερο προς το μέλλον.
Ξεκινούμε με το πρώτο είδος. Σε αυτό βρίσκουμε ιστορίες μέσα από την Βίβλο στις οποίες πρωταγωνιστούν ο Μωυσής, ο Δανιήλ, ο Ιησούς του Ναυή και ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός. Ένα πολύ γνωστό spiritual που ανήκει σε αυτή την κατηγορία έχει τίτλο «Joshua fought the battle of Jericho» (Ο Ιησούς του Ναυή πολέμησε τη μάχη της Ιεριχώ). Σε αυτό ο σκλάβος εκφράζει ανοιχτά την προτίμησή του να έχει ως δικό του μοντέλο τον Ιησού του Ναυή. Ο λόγος είναι επειδή ο Ιησούς του Ναυή πολέμησε στην μάχη της Ιεριχώ και ο Θεός έριξε τα απόρθητα τείχη κάτω. Αυτή είναι και η δική τους προσδοκία και πίστη: μια μέρα ο Θεός θα κάνει το ίδιο και με τα τείχη μπρος στα οποία οι ίδιοι σήμερα στέκονται αντιμέτωποι. Ένα άλλο φημισμένο spiritual είναι το «Go Down Moses» (Κατέβα Μωυσή). Εδώ έχουμε την ιστορία του Μωυσή που παρουσιάζεται μπροστά στον Φαραώ ζητώντας τον να «αφήσει το λαό του να φύγει (Let my people go)». Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι δεν είναι τελικά ο Μωυσής που εγείρει αυτή την απαίτηση αλλά ο ίδιος ο Θεός. Ο Θεός λέει στον τύραννο αφέντη «άσε το λαό Μου να φύγει». Το συγκλονιστικό στον στίχο αυτό που επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά είναι το κτητικό «μου». Τελικά οι σκλάβοι δεν ανήκουν στους αφέντες τους αλλά στον ίδιο τον Θεό. Και είναι στη σχέση αυτή που βρίσκουν την ταυτότητά τους αλλά και την ελπίδα τους.
Δεν είναι όμως μόνο το παρελθόν που μπολιάζει με ελπίδα το παρόν. Το ίδιο συμβαίνει και με το μέλλον. Εδώ πρέπει να είμαστε ξανά προσεκτικοί. Όπως είδαμε η «χρήση» του παρελθόντος δεν γίνεται με μια νοσταλγική αναπόληση αλλά με ελπίδα που ενεργεί στο παρόν. Το ίδιο συμβαίνει και με την ενατένιση στο μέλλον. Μόνο που εδώ τα πράγματα είναι πιο συναρπαστικά. Θα αναφερθούμε σε ένα μόνο τραγούδι με τίτλο «I am on my way to Canaan land» (Είμαι καθ΄όδον προς την γη της Χαναάν). Το τραγούδι αυτό μιλά για τον ουρανό. Κι εδώ φυσικά αξίζει να δούμε την σύμπλευση του παρελθόντος με το μέλλον καθώς μια εικόνα από το πριν (η είσοδος στη γη της επαγγελίας – Χαναάν) περιγράφει μια εμπειρία για το μετά (ουρανός). Πολλές από αυτές τις εικόνες όμως λειτουργούσαν ως ένα είδος «κρυφής» γλώσσας, ως κώδικας επικοινωνίας για να ανταλλάσουν μεταξύ τους οδηγίες και κρυφά μηνύματα. Έτσι ενώ αυτό το τραγούδι σε ένα πρώτο επίπεδο μιλά για την πορεία προς τον ουρανό σε ένα άλλο λειτουργούσε συνθηματικά από τους φυγάδες που κατευθύνονταν προς τον Καναδά (η «Χαναάν») όπου η δουλεία κηρύχθηκε παράνομη από το 1857. Το μέλλον λειτουργεί με έναν απόλυτα «υπονομευτικό» τρόπο μέσα στο παρόν.Η ελπίδα εισβάλλει στο εδώ και τώρα όχι με τρόπο που αδρανοποιεί αλλά διαμορφώνοντας στρατηγική δράσης.
Αυτό είναι το μήνυμα και η δύναμη των τραγουδιών αυτών. Το παρόν θα αποκτήσει νόημα μόνο μέσα στη μεγάλη αφήγηση των επεμβάσεων του Θεού. Μόνο όταν βάλω την δική μου ιστορία μέσα στην μεγάλη Ιστορία του Θεού τότε θα βρω δύναμη για να προχωρήσω και για να τολμήσω ή για να το πούμε διαφορετικά: τα τραγούδια αυτά κατάφεραν να κρατήσουν ζωντανή μέσα στην Μεγάλη Παρασκευή την ελπίδα της Κυριακής του Πάσχα.
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
ΚΑΙ ΤΟ BLOG "ΝΕΑ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΑ" -- http://neakaipalaia.blogspot.com/ READ OUR BLOG
==========================================================
ΝΙΚΗΤΩΝ(http://www.nikites.eu).
